Respect, een balans tussen vrijheid en ware liefde
Respect is de combinatie van betrokkenheid en voldoende afstand houden
Wie een kruipende kleuter in huis heeft, moet goed opletten.
De kleine opent kastjes, stopt in zijn mond wat hij op zijn weg vindt.
Behalve uit angst of onzekerheid stelt de jonge onderzoeker zichzelf geen grenzen in het beproeven van alles wat hij/zij tegenkomt.
Ook een huisdier dat los in huis kruipt of vliegt, heeft geen ontzag voor de spullen van de huiseigenaar.
Kan een mensenkind nog worden aangeleerd dat hij ergens vanaf moet blijven, voor een huisdier kan dit alleen door het te straffen, zodat een negatieve prikkel uitgaat van het "niet tonen van respect" voor spullen.
Respect wordt op Animal Freedom gedefinieerd als de combinatie van betrokken zijn ("liefde") en de juiste afstand houden ("vrijheid").
Wel (goed) naar kijken, maar niet aankomen.
Wel van houden, maar niet (al te) vast-houden.
Respect is opgebouwd uit twee afzonderlijke elementen die tegelijkertijd toegepast moeten worden.
Kom je te dichtbij dan is het niet goed en houd je teveel afstand dan ook niet.
Ben je te betrokken bij de ander dan voelt dat verstikkend en toon je geen meeleven, dan is het ook niet goed.
Wat het voor mensenkinderen nog eens extra moeilijk maakt om respect te tonen is dat mensen hun kinderen nauwelijks uitleggen wat respect tonen betekent.
Een kind moet uit de strenge toon waarmee de ouder zegt "heb eens wat meer respect!" afleiden dat de boodschap is dat je niet zomaar kan doen, laten en zeggen wat je wilt.
Wat de achterliggende gedachte is over wat je wel moet doen, wordt vrijwel nooit bij verteld.
Dat maakt het leren om respect te tonen zo lastig.
De mens is het machtigste dier op aarde. Wanneer het zichzelf en anderen geen grenzen stelt
dan hebben dieren (bijvoorbeeld in de veehouderij)
en de natuur geen (ruimte van en voor) leven.
In het stellen van grenzen is het belangrijk
dat het ongewenste concreet wordt vastgelegd
en dat het gewenste gedrag zoveel mogelijk open
wordt gehouden. Liefde en vrijheid laten zich
het beste negatief definiëren, dwz door
concreet te zijn over wat het niet is.
Freedom (and love) defined, is freedom denied.
Omdat mensen en dieren het niet van nature logisch
vinden dat regels ook voor zichzelf gelden, moet
respect als het ware afgedwongen worden. Vroeger
werd respect afgedwongen door (sportieve) gevechten.
Dit is ook tussen dieren de manier om een onderlinge
rangorde te vestigen die dieren vervolgens respecteren.
Maar zodra een dier tekenen van zwakte vertoont,
wordt opnieuw het gevecht aangegaan om hoger
in rang te komen.
Dwang leidt dus tijdelijk tot respect en roept
(ondergronds en lijdzaam) verzet op. Het zou
mooier zijn, wanneer mensen uit zichzelf respect
tonen voor dieren. Respect zou moeten leiden
tot een gezonde balans, die niet meer alleen
het resultaat is van gelijke tegenkrachten. Het
wordt nog mooier als mensen die balans vanuit
een positieve motivatie zoeken en niet meer alleen
uit economische overwegingen.
Het is daarom van belang dat mensen liefde voor
alles wat leeft uit
zichzelf ontwikkelen. Dit is een positief
mensbeeld, maar mag niet naïef worden toegepast.
Het is niet zo dat wanneer mensen ruim in de
gelegenheid worden gesteld om zelf verantwoordelijk
te zijn voor het juist tonen van respect, dat
het dan vanzelf goed gaat. Dat is gedogen uit onverschilligheid.
Wie kleine kinderen heeft, zorgt
ervoor dat het huis zo wordt ingericht dat een
kruipende kleuter weinig schade kan aanrichten.
Ook de natuur in Nederland wordt vaak zo ingericht
dat er zo min mogelijk toezicht noodzakelijk
is. De grondwaterstand wordt verhoogd zodat kwetsbare
gebieden vanzelf door een waterscheiding onaantrekkelijk
worden om te betreden. Dit is een negatieve reden
om de juiste afstand te houden, maar heeft als
voordeel dat er geen hek hoeft te worden gebouwd.
Mensen houden van dieren, maar wat is de reden
van deze dierenliefde?
Mensen willen in de natuur zo dichtbij wilde
dieren komen als mogelijk is. Natuurlijk wil
je een dier zo goed mogelijk kunnen bekijken,
een verrekijker helpt daarbij. Als je te dichtbij
komt, wordt het dier verstoord en moet het vluchten.
Dat is, behalve in de broedtijd, niet zo'n
grote ramp. Sommige mensen kiezen ervoor om zelf
dieren in huis te nemen, zodat het dier als huisgenoot ten
alle tijden beschikbaar is om "genoten"
te worden. Dat is een vrij egoïstische reden
om van dieren te genieten. In het geval van honden
en katten is dit egoïsme niet zo erg, want
over het algemeen kan het dier prima leven in
de nabijheid van de mens en zijn leefomstandigheden.
Het is geen toeval dat "van dieren houden"
en "dieren houden" voor veel mensen
synoniem is. Het door elkaar halen van deze twee
begrippen betekent eigenlijk geen notie hebben
van wat respect voor een ander of een dier inhoudt.
Een dier heeft recht op vrijheid om zichzelf
natuurlijk te kunnen gedragen (met bijbehorende
biotoop) en heeft geen boodschap aan de liefde
van de mens. In gevangenschap heeft
de mens uiteraard een zorgplicht voor het dier
en zal de mens van het dier tekenen van genegenheid
ontvangen als teken dat het die zorg waardeert,
maar dat is geen zelf verkozen genegenheid. Het
is dus ook geen echte liefde, maar surrogaat
liefde.
Het zou het mooiste zijn als mensen dieren zoveel
mogelijk in de gelegenheid stellen dat zij zichzelf
kunnen redden in een natuurlijke omgeving. Een ecologische
hoofdstructuur is daarvoor optimaal, want
het dier kan migreren naar andere biotopen wanneer
het door overpopulatie of voedselgebrek daartoe
wordt gedwongen. Wanneer het vervolgens niet
meer bejaagd wordt in het kader van de plezierjacht of bezitsdrang,
zal het dier in de natuur de mens leren waarderen
als een schepsel dat geen gevaar oplevert voor
de eigen vrijheid. Dan pas zal een ware ontmoeting
plaats kunnen vinden tussen mens en dier en kan
ware respect worden getoond. De uitkomst is daarna
altijd dat ieder zijns weg gaat. Net als bij
de kwaliteit van ware liefde wordt contact maken en vrij laten
in vrijheid beleefd en afgewisseld. Een foto
is een respectvoller herinnering dan een jachttrofee.